سامانه اطلاعات مکانی تحت وب

روش­های مختلفی برای به اشتراک گذاشتن نقشه ­ها با دیگران وجود دارد. بهترین راه حل برای این کار، استفاده از بستر وب یا همان نقشه­ های تحت وب می­باشد. به صورت تخصصی، به نمایش نقشه تحت وب، Web GIS گفته می­شود و برای راه اندازی آن می­ بایست یک سامانه اطلاعات مکانی تحت وب یا Web Mappingراه اندازی نمود. 

سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS) که به صورت نرم­ افزار وجود دارند تنها می­توانند به کاربران اختصاصی خدمات دهند در صورتی که سامانه های اطلاعات جغرافیایی تحت وب (Web GIS) به عنوان ابزاری برای تصمیم گیرندگان و کاربران عمومی مورد استفاده قرار می­گیرد به علاوه باعث تسهیل تصمیم گیری­ ها در سطح عملیاتی می­شود. سامانه GIS online یک سامانه اطلاعات جغرافیایی تحت وب میباشد که به کاربران خود امکان به اشتراک گذاشتن نقشه ها را میدهد. 

در پژوهش انجام شده در رابطه با مکانیابی محل دفن زباله استان مازندران معیارهای موثر شناسایی و استخراج شدند. جهت ایجاد پایگاه داده مکانی در سامانه اطلاعات جغرافیایی، لایه­ هایی که حاوی اطلاعات پایه و اولیه از معیارهای موثر در مکانیابی می­ باشند جمع­ آوری و یا ساخته شدند. در این قسمت اطلاعات اولیه ­ی ورودی به سامانه اطلاعات مکانی GIS  به صورت آنلاین در لینک زیر قابل مشاهده میباشد. (جهت مشاهده لینک زیر با فیلترشکن وارد شوید)

مشاهده داده های مکانی اولیه جهت مکانیابی محل دفن زباله استان مازندران

همچنین در مطالعه ای که انجام شد حریم و محدودیت هریک از معیارها جهت دفن بهداشتی زباله بر اساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست ایران  مشخص گردیده است. این مناطق به عنوان معیارهای حذفی در نظر گرفته شده اند. در این حالت محدوده‌هایی که در برگیرنده این مناطق هستند لازم است از محدوده انتخاب حذف گردند. برای ترسیم حریم هر یک از عارضه های (نقطه ای، خطی و پلیگونی) از ابزار Buffer در ArcGIS کمک گرفته شده است. به این ترتیب نقشه­ ی حریم هریک از معیارهای حذفی تولید شد. در ادامه نقشه های حریم تولید شده در لینک زیر به صورت آنلاین قابل مشاهده میباشد. (جهت مشاهده لینک زیر با فیلترشکن وارد شوید)

مشاهده نقشه های حریم تولید شده جهت مکانیابی محل دفن زباله استان مازندران

در ادامه در لینک زیر لایه های مناطق بهینه با مساحت بیشتر از 10 هکتار جهت دفن بهداشتی زباله های شهری در استان مازندران با محدودیت های متعدد با هدف تصمیمگیری مدیران در مدیریت محل دفن زباله به اشتراک گذاشته شده است.

مشاهده نقشه های مناطق بهینه با مساحت بیشتر از 10 هکتار جهت دفن بهداشتی زباله در استان مازندران

قوانین و استانداردهای مورد نیاز در مدیریت محل دفن زباله

در این بخش قوانین و مطالب مرتبط با طرح و توسعه ی محل های دفن بهداشتی و مکانیابی آنها آورده شده است.

1- قوانین، مقررات، ضوابط و استانداردهای محیط زیست انسانی

دریافت فایل

2- ضوابط زیست محیطی محل های دفع پسماندهای عادی

دریافت فایل

3- شیوه نامه اجرایی احداث و راهبری محل دفن بهداشتی پسماندهای عادی شهری

دریافت فایل

4- طراحی، اجرا، نگهداری و بهره برداری خاکچالهای بهداشتی برای زباله شهری

دریافت فایل

5- مقاله ارزیابی محیط زیستی مکانهای دفن زباله های شهری در استان مازندران بر اساس قوانین ملی ایران

دریافت فایل

6- Landfill design and operation

دریافت فایل

تعیین معیارهای موثر در مکانیابی محل دفن زباله

حضور محل دفن زباله در یک منطقه، اثرات مهمی بر محیط‌زیست آن به همراه دارد. ازاین رو اولین گام در ارزیابی زیست محیطی محل­ های دفن، شناسایی معیارهای موثر است. سازمان محیط ­زیست ایران به منظور کاهش اثرات مخرب زیست محیطی حاصل از اماکن دفن پسماندهای عادی، ضوابطی را تحت عنوان آیین نامه اجرایی مدیریت پسماندها ارائه نموده است. فایل ضوابط زیست محیطی محل های دفع پسماندهای عادی با استفاده از لینک زیر قابل دریافت میباشد.

دریافت فایل ضوابط زیست محیطی محل های دفع پسماندهای عادی

 در این ضوابط کلیه­ ی معیارهای موثر و محدودیت ­های آن­ها شرح داده شده است. به طور کلی این معیارها در سه دسته معیارهای فیزیکی، معیارهای زیست ­محیطی و معیارهای اجتماعی-اقتصادی طبقه بندی میشوند؛ که شامل شیب، فاصله از گسل های فعال و غیرفعال، پهنه­ های سیلاب، فاصله از دریا، تالاب­ ها، دریاچه ها، چاه های آب شرب و رودخانه ها، عمق آب زیرزمینی، فاصله از مناطق چهارگانه ی محیط‌زیست، فاصله از مناطق شهری، روستایی، دسترسی به جاده­ ها، فاصله از مراکز درمانی، آموزشی و تاریخی و باستانی، فاصله از صنایع و فاصله از فرودگاه های بین المللی و محلی می ­باشند. دفن یا تلمبار زباله می­تواند آثار مخرب و جبران ناپذیری برروی هر یک از این معیارها به همراه داشته باشد، از اینرو سازمان حفاظت محیط زیست ایران محدودیت ­ها مشخصی برای ارضای این معیارها در نظر گرفته است. این معیارها و محدودیت های آن­ها در جدول زیر آورده شده است.

 

حریم معیارهای مکانیابی محل دفن زباله شهری
گروه معیارها	معیارها	حریم
معیارهای فیزیکی	فاصله از گسل و مناطق لرزه خیز	200 متر
	پهنه ی سیلاب	50 متر
معیارهای زیست­محیطی	فاصله از دریا	1000 متر
	فاصله از رودخانه ها	1000 متر
	فاصله از تالاب ها و دریاچه ها	1000 متر
	فاصله از چاه های آب شرب	400 متر
	عمق آب زیرزمینی	5  متر
	فاصله از مناطق چهارگانه محیط زیست	1000 متر
معیارهای اقتصادی-اجتماعی	فاصله از مناطق شهری	2000 متر
	فاصله از مرکز استان	2500 متر
	فاصله از مناطق روستایی	1000 متر
	فاصله از مراکز آموزشی و درمانی	1000 متر
	فاصله از مراکز تاریخی و باستانی	3000 متر
	فاصله از فرودگاه های محلی	3000 متر
	فاصله از فرودگاه های بین المللی	8000 متر
	فاصله از صنایع	1000 متر
	دسترسی به جاده ها	300 متر

---

 

با توجه به ماده 32 ضوابط زیست محیطی محل­ های دفع پسماندهای عادی ایران، ضوابط مربوط به ماده های 6، 7و 10 و تبصره ماده های 5 و 8 با توجه به محدودیت های مکانی، زمین شناسی، توپوگرافی و اقلیمی دراستان­ های شمالی کشور قابل ساده کردن می­باشند. در نتیجه با توجه به اینکه منطقه مورد مطالعه در قسمت شمالی کشور و استان مازندران قرار دارد می­توان محدودیت­ های رودخانه ­ها، دریاچه­ ها و تالاب ­ها، ساحل، چاه­ ها و عمق آب زیرزمینی را کاهش داد. در جدول زیر این محدودیت ­ها در سه دسته ­ی حداکثر، میانه و حداقل دسته بندی شده است.

	معیار های حذفی قابل ساده شدن	فاصله تا محل دفن برای استان مازندران (متر)
		محدودیت حداکثر	محدودیت میانه	محدودیت حداقل
1	رودخانه ها	1000	850	700
2	دریای خزر	1000	850	700
3	چاه های آب	400	300	200
4	تالاب و دریاچه	1000	850	700

محل های فعلی دفن زباله استان مازندران

متاسفانه شیوه متداول مدیریت پسماند در مازندارن، رهاسازی و دفن غیراصولی زباله‌ها در طبیعت است. لذا درصد قابل توجهی از زباله ­های تولیدی در استان مازندران در مراکزی بصورت غیرفنی، غیربهداشتی و کاملا ابتدایی در کنار رودخانه، ساحل دریا، جنگل ­ها و مراتع دپو شده یا زیرخاک دفن می ­شوند.

در لینک زیر ویدیویی از دپوی غیر اصولی زباله در مناطق بکر جنگلی سوادکوه در استان مازندران مشاهده میشود.

مشاهده ویدیو

به طور کلی 13 محل اصلی دفن یا دپوی زباله‌های شهری در استان مازندران وجود دارد. در جدول زیر موقعیت جغرافیایی هر یک از محل­ های فعال دفن زباله‌ها آورده شده است.

 

	محل دفن زباله	عرض جغرافیایی	طول جغرافیایی
1	آمل	21843091/36	35927165/52
2	بابل	30902362/36	69682107/52
3	بابلسر	70217665/36	61723299/52
4	بهشهر	70337409/36	64672046/53
5	تنکابن	69999502/36	82001777/50
6	ساری	13700136/36	74925652/53
7	سوادکوه	32528764/36	91644548/52
8	چالوس	61230368/36	4044112/51
9	رامسر	84441059/36	57934057/50
10	فریدونکنار	68217724/36	48392684/52
11	قائمشهر	48987301/36	81818212/52
12	کلاردشت	57840575/36	17013512/51
13	نور	47853559/36	0585015/52

معرفی محدوده مطالعاتی (استان مازندران)

استان مازندران با مساحتی برابر با 23756.4 کیلومتر مربع،حدود 1.46 درصد از مساحت کشور را در بر داشته و از نظر وسعت رتبه هجدهم را در بین استان­های کشور به خود اختصاص داده است. این استان شمالی از لحاظ جمعیت یکی از پرتراکم ترین مناطق ایران بوده و بر اساس سرشماری سال 1395، جمعیت استان مازندران بالغ بر 3283582  نفر می­باشد. این استان بین مدارهای 35 درجه و 47 دقیقه تا 36 درجه و 38 دقیقه عرض شمالی و 50 درجه و 34 دقیقه تا 54 درجه و 10 دقیقه طول شرقی قرار گرفته است. دریای خزر همسایه شمالی این استان می­باشد. استان­های تهران، البرز و سمنان در جنوب و استان­های گیلان و گلستان به ترتیب در غرب و شرق استان قرار دارند. استان مازندران به دلیل قرار گرفتن در ساحل جنوبی بزرگترین دریاچه جهان (دریاچه خزر) و همجواری با چهار کشور ساحلی این دریا یعنی ترکمنستان، قزاقستان، روسیه و آذربایجان از یک سو و قرار گرفتن در شمال پایتخت ایران (تهران) از موقعیت جغرافیایی استراتژیکی برخوردار است. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، مازندران دارای 22 شهرستان به نام­های آمل، بابل، بابلسر، بهشهر، تنکابن، جویبار، چالوس، رامسر، ساری، سوادکوه، سوادکوه شمالی، سیمرغ،کلاردشت، قائمشهر، گلوگاه، محمود آباد، نکا، نور، نوشهر، فریدونکنار، عباس آباد و میاندرود، 58 شهر، 56 بخش، 131 دهستان و  3619 آبادی می­باشد. ساری بزرگترین شهر و مرکز مازندران می‌باشد.

در شکل زیر موقعیت جغرافیایی این منطقه و شهرستانهای استان نشان داده شده است.

دفن بهداشتی زباله

عملیات دفن زباله ها به دو صورت بهداشتی و غیر بهداشتی میتواند انجام شود. دفن بهداشتی زباله شامل مجموعه ای از اقدامات مهندسی به منظور کمینه کردن خطرات و اثرات منفی ناشی از این مراکز برای محیط زیست و اطمینان بخشی در بهره برداری اصولی از آنها و نیز فعالیت هایی که باید بعد از پایان عمر مراکز دفن انجام گیرد، میباشد.

دفن بهداشتی، عملیات مهندسی خاصی است که بر اساس آن زباله را چنان در دل خاک مدفون میکنند که لایه بندی و پوشش آن هیچ زیانی به محیط زیست، انسان و دیگر موجودات زمین نرساند. طی این عملیات حجم زباله به حداقل ممکن میرسد و در پایان هر روز لایه های زباله به طور صحیح با خاک و آهک پوشانده خواهد شد.

 

هدف اصلی دفن بهداشتی زباله، دفع طولانی مدت و ایمن پسماند، از نظر بهداشتی و زیست محیطی است. به همین جهت به این فرآیند دفن بهداشتی میگویند. همچنین لازم است در طی این فرآیند به دلیل داشتن گاز و شیرابه، خروجی ها تا حد ممکن تصفیه و کنترل شوند. در شکل زیر نمونه ای از ساختار دفن بهداشتی در زمین نشان داده شده است.

 

 

معرفی

به نام خدا

اولین سامانه مکان محور مدیریت محیط زیست استان مازندران با همکاری انجمن علمی GIS مازندران و گروه محیط زیست دانشکده عمران دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل شروع به کار کرد.